Uluslararası İç Denetim Mesleki Uygulama Standartları (Standartlar)
Standartlar, ilke odaklıdır ve iç denetimin uygulanmasına dair bir çerçeve belirler. Standartların zorunlu gereklilikleri şunlardır.
-
İç denetimin mesleki uygulanması ve uygulamanın etkinliğinin değerlendirilmesine dair temel gereklilikler. Gereklilikler, kurumsal ve kişisel seviyede uluslararası geçerliliğe sahiptir.
-
Kullanılan terim ve kavramları açıklayan yorum metinleri (Yorumlar)
Standartları doğru şekilde anlamak ve uygulamak için hem standartları ifade eden cümlelerin hem de yorumların dikkate alınması gerekir. Standartlarda, Terimler Sözlüğünde özel anlamları açıklanan terimler de kullanılmaktadır.
Standartlar
İç Denetim Terimler Sözlüğü
Standartlarla Tanışma Metni
İç denetim faaliyetleri, çok çeşitli hukukî ve kültürel ortamlarda; amacı, boyutu, karmaşıklığı ve yapısı çok farklı kurumlarda, kurum içinden ve dışından kişiler tarafından gerçekleştirilmektedir. Söz konusu farklılıkların, her ortamdaki iç denetim uygulamasını muhtemelen etkilemesine rağmen, Uluslararası İç Denetim Meslekî Uygulama Standartları'na (kısaca 'Standartlar' veya 'Uluslararası İç Denetim Standartları') uyum, iç denetçilerin ve iç denetim faaliyetinin (biriminin) sorumluluklarının yerine getirilmesinde hayatî önem arz eder.
İç denetçilerin ve iç denetim faaliyetinin Standartlara uyumunun hukuken kısmen engellenmesi durumunda, Standartların diğer kısımlarına uyum devam etmeli ve uyulamayan kısımlarla ilgili özel durum açıklamaları yapılmalıdır.
IIA Standartları, diğer standart tesis eden kurumların standartlarıyla kullanılırsa,iç denetim raporlamalarında diğer standartlara da gerektiğinde atıf yapılabilir. Bu durumda, IIA Standartları ile diğer kurumların standartları arasında bir çelişki ve uyumsuzluk olması hâlinde, iç denetçiler ve iç denetim faaliyeti IIA Standartlarına uymak zorundadır. Bunun yanında, diğer standartlar daha güçlü bir şekilde kısıtlayıcı ise diğer standartlara uyabilirler.
Standartların amaçları şunlardır:
-
İç denetim uygulamasını olması gerektiği gibi temsil eden temel ilkeleri tanımlamak.
-
Katma değerli iç denetim faaliyetlerini teşvik etmeye ve hayata geçirmeye yönelik bir çerçeve sağlamak.
-
İç denetim performansının değerlendirilmesine uygun bir zemin oluşturmak.
-
Gelişmiş kurumsal süreç ve faaliyetleri canlandırmak.
Standartlar, ilke odaklıdır ve aşağıdaki hususları içeren uyulması zorunlu gerekliliklerdir:
-
İç denetim mesleğinin uygulanması ve uygulamanın etkililiğinin değerlendirilmesi amacıyla kurum ve fert seviyesinde uluslararası uygulanabilirliği olan temel beyanlar,
-
Bu temel beyanlarda geçen terim ve kavramları açıklığa kavuşturan 'Yorumlar.'
Standartlarda, özel anlamları Terimler Sözlüğünde verilen terimler kullanılmıştır. Özellikle, Standartlarda, kayıtsız şartsız uyulması gereken gereklilikleri belirtmek için "zorundadır" (must) kelimesi; 'meslekî muhakemeyle şartların gerektirdiği sapmalar olduğuna kanaat getirilmediği müddetçe' uyulması beklenen gereklilikleri belirtmek için "gereklidir" (should) kelimesi kullanılmıştır.
Standartları doğru bir şekilde anlamak ve uygulamak için Standartların ifadelerini, bunlara getirilen Yorumları ve Terimler Sözlüğünde belirtilen özel anlamları beraberce dikkate almak gerekir.
Standartlar yapısı, Nitelik Standartları ve Performans Standartları şeklinde ikiye ayrılmıştır. Nitelik Standartları, iç denetim faaliyetlerini yürüten kurumların ve kişilerin özelliklerine yöneliktir. Performans Standartları iç denetimin tabiatını açıklar ve bu hizmetlerin performansını değerlendirmekte kullanılan kalite kıstaslarını sağlar. Nitelik ve Performans Standartları tüm iç denetim hizmetlerine tatbik edilmek üzere hazırlanmıştır.
Uygulama Standartları da, güvence (A) veya danışmanlık (C) faaliyetlerine uygulanabilecek gereklilikleri belirterek, Nitelik ve Performans Standartlarını geliştirmek için hazırlanmıştır.
Güvence hizmetleri, iç denetçinin, bir kurum, faaliyet, fonksiyon, süreç, sistem veya bir başka unsur hakkında bağımsız görüş veya kanaat sunabilmek için, eldeki delilleri objektif bir şekilde değerlendirmesini içerir. Güvence görevlerinin nitelik ve kapsamı iç denetçi tarafından belirlenir. Güvence hizmetlerinin, genellikle, üç tarafı vardır: (1) Bir kurum, faaliyet, fonksiyon, süreç, sistem veya bir başka unsurun doğrudan içinde olan kişi veya grup (süreç sahibi), (2) Değerlendirmeyi yapan kişi veya grup (iç denetçi), (3) Değerlendirmeyi kullanan kişi veya grup (kullanıcı).
Danışmanlık hizmetleri, tabiatı gereği tavsiye niteliğinde olup genellikle görevlendirmeyi talep eden müşterinin özel talebi üzerine gerçekleştirilir. Danışmanlık hizmetlerinin nitelik ve kapsamı, değerlendirmeyi talep eden müşteriyle iç denetçi arasındaki sözleşmeye tabidir. Danışmanlık hizmetlerinin genellikle iki tarafı vardır: (1) Tavsiye veren kişi veya grup (iç denetçi), (2) Tavsiye talep eden ve alan kişi veya grup (görevin müşterisi). İç denetçi danışmanlık hizmeti verirken, objektifliğini muhafaza etmeli ve idarî sorumluluk almamalıdır.
Standartların gözden geçirilmesi ve geliştirilmesi devamlı bir süreçtir. IIA İç Denetim Standartları Kurulu, Standartları yayınlamadan önce çok geniş katılımlı bir istişare ve tartışma faaliyetine girişmektedir. Bu çalışma, metin taslağı sürecinde, dünya çapında bir yorum talep etme faaliyetini de içermektedir. Bütün metin taslakları, hem IIA'nin tüm üye kuruluşlarına gönderilmekte hem de IIA'nin internet sitesinde yayınlanmaktadır.
Tanışma metni pdf dokümanına ulaşmak için tıklayınız.